75 jaar VN in 75 Verhalen: Marieke van der Velden

Fotograaf Marieke van der Velden (1974) vond haar allereerste vriendje Joep terug via Facebook. Behalve foto’s van zijn kinderen, poste hij ook fakenieuws over vluchtelingen. Eerst kregen ze ruzie, daarna raakten ze in gesprek.

Wanneer na de Arabische Lente van 2011 onrust ontstaat in veel landen in het Midden-Oosten, proberen grote groepen vluchtelingen vrijheid en veiligheid te vinden in Europa. Beelden van mensen die wanhopig en vaak met gammele bootjes naar Europa varen, gaan de hele wereld over. Opvangcentra voor – veelal Syrische – vluchtelingen kunnen al snel de toestroom niet meer aan. In veel landen leidt de situatie met de vluchtelingen tot onrust en onvrede.

De Vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties (UNHCR) wordt in 1950 opgericht om vluchtelingen te ondersteunen en te beschermen bij opvang, terugkeer, of vestiging in een ander land. De VN ratificeren in 1951 het Vluchtelingenverdrag, het Verdrag betreffende de status van vluchtelingen. In het verdrag wordt onder meer het verschil tussen een asielzoeker en een vluchteling geformuleerd, en welke rechten aan hen moeten worden toegekend. Aanvankelijk bepaalt het verdrag alleen de rechten van Europese vluchtelingen na de Tweede Wereldoorlog. Pas in 1967 worden de geografische beperkingen in het verdrag opgeheven.

In 2019 becijfert de organisatie dat er wereldwijd bijna 80 miljoen mensen op de vlucht zijn voor oorlog en geweld. Het aantal asielaanvragen in Nederland staat dat jaar op ruim 20.000, waarvan 16% uit Syrië komt.

“Ik ben tevreden met die druppel op de gloeiende plaat”

“Vroeger was ik altijd boos. Op de wereld, op de politiek, zelfs op de nieuwslezer. Ik wilde de wereld verbeteren en dacht dat ik daarvoor heel hard moest schreeuwen. Tot iemand een keer tegen me zei: ‘Ik hoor alleen maar jou. Zie jij de ander eigenlijk wel?’
Die opmerking kwam aan en ik begon genuanceerder en milder naar mensen te kijken. Als je luistert, openen mensen zich voor je, merkte ik. Dan pas vertellen ze hun verhaal.

Zo ging het ook met Joep. Ik was kei-verliefd op hem toen ik 13 was, maar toen ik zag dat hij op Facebook fakenieuws over vluchtelingen poste, kwamen we in een welles-nietesdiscussie terecht. Die avond stuurde hij me een mail en daarin zag ik hem als de bezorgde vader die hij ook is. Met hem kan ik uren kletsen, of we het nou eens zijn of niet.

In augustus 2015 ging ik naar Lesbos om de film Island of all together op te nemen. Er was een grote groep vluchtelingen gestrand en de toeristen wisten niet goed raad met de situatie. We koppelden een toerist en een vluchteling aan elkaar en lieten ze via een tolk met elkaar praten. Het mooiste gesprek ontstond na één van de opnames. We hadden net twee jongens van een jaar of twaalf gefilmd die op een schommel heel ontspannen met elkaar hadden zitten praten. Na afloop renden ze naar een klimrek en raakten hun vaders met elkaar in gesprek. De Syrische vader zei: ‘Ik vind het mooi om te zien welke kansen uw zoon krijgt. Dat gun ik mijn eigen zoon ook.’ De Engelse vader zei: ‘Ik zie nu hoe gevaarlijk de reis was. Je deed het voor je kind, dat vind ik zo moedig.’

Ik zoek het menselijke verhaal achter het grote plaatje. Net als bij Joep. Het is een druppel op een gloeiende plaat, maar daar ben ik tevreden mee. Met boosheid en cynisme bereik je niets, dat heb ik geleerd.”

“Als je luistert, openen mensen zich voor je”

De 75 Jaar VN Verhalen zijn verzameld en gecureerd door Frederiek Biemans voor Humanity House.